Những quy định của Bộ Luật Hồng Đức còn được duy trì tới nay
Bộ luật Hồng Đức (hay còn gọi là Quốc triều hình luật) được coi là bộ luật quan trọng nhất, có vai trò hết sức đặc biệt trong lịch sử lập pháp của chế độ phong kiến Việt Nam. Cho đến nay, dù đã hơn 500 năm lịch sử. Tuy nhiên, các quy phạm pháp luật của Bộ luật Hồng Đức vẫn có giá trị đối với pháp luật hiện hành của nước ta. Bộ luật chứa đựng nhiều nội dung tiến bộ, nhân văn, tiếp cận gần với kỹ thuật lập pháp hiện đại. Đặc biệt là những quy định nhân đạo, tiến bộ đối với phụ nữ. Điều mà các bộ luật thời phong kiến khác thường không chú trọng đến thân phận người phụ nữ.
Đối với phụ nữ, quyền của phụ nữ chủ yếu được đề cập trong hai chương “Hôn nhân gia đình” và “Tài sản”. Cụ thể, lần đầu tiên trong lịch sử pháp luật phong kiến, nhà nước quy định con gái có quyền thừa kế như con trai trong trường hợp con trai cả chết hoặc mất. Ngoài ra, pháp luật còn xác định nguồn gốc tài sản của vợ, chồng bao gồm: tài sản riêng của mỗi người và tài sản chung của vợ chồng. Việc phân định này giúp xác định việc chia di sản thừa kế cho các con khi cha, mẹ chết hoặc chia tài sản cho người còn sống nếu một trong hai bên vợ hoặc chồng chết trước. Có thể nói, đây là điểm mới tiến bộ của Bộ luật Hồng Đức mà cho đến ngày nay, tại Điều 28 và Điều 38 của Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 đã quy định về thừa kế tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng.
Bên cạnh vấn đề tài sản, thừa kế, tính tiến bộ, nhân văn của Bộ luật Hồng Đức còn thể hiện ở vị thế bình đẳng của phụ nữ trong hôn nhân, như quyền được ly hôn trong một số trường hợp nhất định, chẳng hạn: “Chồng ly vợ 5 thắng thì vợ được nộp cho quan địa phương, xã quan làm chứng, chồng mất vợ”. Hoặc nếu bạn đã có con, hãy gia hạn thêm một năm. Các quan đi xa không thi hành luật này. Nếu bỏ vợ quay về ngăn cản người khác cưới vợ cũ thì bị xử phạt theo quy định tại Điều 308 Bộ luật Hồng Đức. Điểm này cho thấy sự tiến bộ của Bộ luật Hồng Đức trong việc bảo đảm quyền lợi của phụ nữ trong xã hội ngày nay.
Ngoài ra, tại Điều 167 – Bộ luật Hồng Đức có văn bản khẳng định một diễn tiến minh bạch của Bộ luật Hồng Đức. Ngoài sự đồng ý của cha mẹ hoặc người lớn tuổi, sự đồng ý của cả hai bên cũng là mục tiêu của pháp luật và hiện cũng được ghi nhận trong Luật Hôn nhân và Gia đình 2014.
Như vậy, có thể thấy rằng, sự tiến bộ của luật Hồng Đức là một bước tiến bộ khá cơ bản trong việc nâng cao địa vị của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, có thể còn nguyên giá trị hiện nay và sự tiến bộ của nền lập pháp nước ta để lại di sản cho luật hôn nhân và gia đình hiện đại.
