Quyền con người trong lĩnh vực dân sự.

Theo từ điển luật học thuật ngữ “quyền” được hiểu là những điều mà pháp luật công nhận và bảo đảm thực hiện đối với cá nhân, tổ chức. Nói cách khác, quyền là cái mà cá nhân, tổ chức được hưởng, được làm, được đòi hỏi và không ai được ngăn cản, hạn chế”.  Lĩnh vực dân sự là lĩnh vực hoạt động của con người nhằm thỏa mãn nhu cầu vật chất, tinh thần của họ. Lĩnh vực hoạt động này được đặc trưng bởi tính tự nguyện, tự do ý chí và bình đẳng giữa các chủ thể tham gia quan hệ. Vì vậy, có thể hiểu, quyền dân sự là quyền phát sinh trong lĩnh vực dân sự. Trong bài viết này, Zluat sẽ cung cấp một số thông tin liên quan đến quyền con người trong lĩnh vực dân sự. 

1. Quyền con người là gì ? 

Quyền con người (Human rights, Droits de L’Homme) là toàn bộ các quyền, tự do và đặc quyền được công nhận dành cho con người do tính chất nhân bản của nó, sinh ra từ bản chất con người chứ không phải được tạo ra bởi pháp luật hiện hành. Đây là những quyền tự nhiên, thiêng liêng và bất khả xâm phạm do đấng tạo hóa ban cho con người như quyền sống, quyền tự do và mưu cầu hạnh phúc, những quyền tối thiểu của con người mà bất kỳ chính phủ nào cũng phải bảo vệ.

Quyền con người không những được nhìn nhận trên quan điểm các quyền tự nhiên (natural rights) mà nó còn được nhìn nhận trên quan điểm các quyền pháp lý (legal right). Theo đó:

Quyền con người được hiểu là những đảm bảo pháp lý toàn cầu có tác dụng bảo vệ các cả nhân và các nhóm chống lại những hành động hoặc sự bỏ mặc mà làm tổn hại đến nhân phẩm, những sự được phép và sự tự do cơ bản của con người.

2. Quyền con người trong lĩnh vực dân sự. 

Để hiểu rõ hơn khái niệm về quyền dân sự cần phân biệt quyền dân sự với quyền công dân và quyền con người.

– Quyền công dân: Với ý nghĩa là một khái niệm gắn liền với nhà nước, thể hiện mối quan hệ giữa công dân với nhà nước, được xác định thông qua một chế định pháp luật đặc biệt là chế định quốc tịch, quyền công dân là tập hợp những quyền tự nhiên được pháp luật của một nước ghi nhận và bảo đảm, nhưng chủ yếu dành cho những người có quốc tịch của nước đó. Không phải ai cũng được hưởng các quyền công dân của một quốc gia nhất định, và không phải hệ thống quyền công dân của mọi quốc gia đều giống hệt nhau, cũng như đều hoàn toàn tương thích với hệ thống các tiêu chuẩn quốc tế về quyền con người. 

– Quyền con người: Là tổng thể các quyền của một con người. Quyền con người không bị giới hạn bởi bất cứ chế định nào. Con người sinh ra là họ đã có các quyền được định sẵn, quyền đó gọi là quyền con người.

Trong khi đó, quyền dân sự có sự khác biệt điển hình với quyền con người và quyền công dân khi xét các quyền ấy dưới góc độ chủ thể của quyền. Điều này thể hiện ở chỗ, chủ thể của quyền con người người, quyền công dân chỉ có thể là cá nhân (tự nhiên nhân, thể nhân), trong khi đó, chủ thể của quyền dân sự lại có thể là cá nhân cũng có thể là pháp nhân. Như vậy xét về mặt chủ thể thì quyền dân sự rộng hơn quyền con người và quyền công dân. Các quyền con người và quyền công dân có thể phát sinh ở nhiều lĩnh vực khác nhau, nhưng quyền dân sự chỉ có thể phát sinh trong một lĩnh vực hoạt động đặc thù là lĩnh vực dân sự. Hiện nay chưa ở đâu đưa ra khái niệm lĩnh vực dân sự, tuy nhiên, theo tác giả: lĩnh vực dân sự là lĩnh vực hoạt động rộng rãi, phong phú của con người, được đặc trưng bởi tính tự do, tự nguyện, tự chịu trách nhiệm và bình đẳng giữa các chủ thể tham gia quan hệ xã hội đó.

Căn cứ vào tính chất và lĩnh vực phát sinh của quyền dân sự, có thể thấy quyền con người trong lĩnh vực dân sự có các đặc điểm chủ yếu sau đây:

Thứ nhất, quyền dân sự là quyền phát sinh trong một lĩnh vực hoạt động đặc thù gọi là lĩnh vực dân sự. Hoạt động dân sự là hoạt động được đặc trưng bởi tính bình đẳng, tự do, tự nguyện của các chủ thể trong việc xác lập, thay đổi, đình chỉ các quan hệ giữa các chủ thể (cá nhân, pháp nhân) với nhau. Như vậy, ở đâu có quan hệ quyền uy, phục tùng, ở đó không xuất hiện quyền dân sự. Tóm lại, quyền dân sự chủ yếu phát sinh giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với pháp nhân và pháp nhân với pháp nhân, được thiết lập trên cơ sở bình đẳng, tự nguyện, tự do ý chí nhằm thỏa mãn các nhu cầu vật chất, tinh thần của họ. Trong khi đó quyền con người, quyền công dân lại chủ yếu tồn tại trong mối quan hệ giữa con người, công dân với Nhà nước. 

Thứ hai, quyền dân sự được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau:

Quyền dân sự được hình thành là để thỏa mãn các nhu cầu vật chất, tinh thần của chủ thể nên vô cùng đa dạng và phong phú về tính chất, nội dung và phạm vi phát sinh. Trong khi đó quyền con người, quyền công dân lại có nội dung và phạm vi rất hẹp. Quyền dân sự được hình thành theo nhiều căn cứ (nguồn) sau đây:

Một là, quyền dân sự do luật định. Các quyền dân sự của cá nhân, pháp nhân được ghi nhận một các cụ thể trong các quy định của pháp luật như: quyền bí mật đời tư, quyền về hình ảnh, quyền sở hữu tài sản…

Hai là, quyền dân sự do các bên xác lập trên cơ sở hợp đồng hoặc các hành vi pháp lý đơn phương. Nói cách khác, quyền dân sự  không chỉ phát sinh trên cơ sở quy định trực tiếp của pháp luật mà còn có thể do các bên xác lập dựa trên các giao dịch dân sự cụ thể. Giao dịch là hành vi có ý thức của chủ thể nhằm đạt được mục đích nhất định, cho nên giao dịch dân sự là hành vi mang tính ý chí của chủ thể tham gia giao dịch, với những mục đích và động cơ nhất định. Hợp đồng dân sự là giao dịch phổ biến nhất trong đó thể hiện ý chí của hai hay nhiều bên nhằm làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Thông thường, hợp đồng có hai bên tham gia trong đó thể hiện sự thống nhất ý chí của các chủ thể trong một quan hệ cụ thể. Hành vi pháp lí đơn phương là giao dịch trong đó thể hiện ý chí của một bên nhằm làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Như vậy, con người càng hoạt động nhiều thì quyền dân sự của họ càng nhiều và ngược lại.

Ba là, các quyền dân sự thông thường do các chủ thể tự nguyện thực hiện mà không cần sự can thiệp của Nhà nước:

Cá nhân, pháp nhân tự thực hiện quyền dân sự của mình. Lĩnh vực dân sự là lĩnh vực “việc dân sự cốt ở đôi bên” và quyền dân sự cũng vậy. Cá nhân, pháp nhân tự ký hợp đồng, làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ với nhau và sau đó tự mình thực hiện hợp đồng với nhau. Nhà nước chỉ hỗ trợ cho các bên thực hiện quyền của mình trong những trường hợp cần thiết như: thành lập cơ quan đăng ký kinh doanh, cơ quan đăng ký đất đai, cơ quan đăng ký tài sản, thành lập các văn phòng công chứng… để thực hiện các dịch vụ công mà nếu không được cung cấp thì các doanh nghiệp không thể hoạt động bình thường được hoặc can thiệp để bảo vệ khi các quyền dân sự của cá nhân, pháp nhân bị vi phạm.

Bốn là, việc giới hạn quyền dân sự phải tuân theo những nguyên tắc pháp lý chặt chẽ mà không thể tùy tiện.

Quyền dân sự cũng như tất cả các quyền khác của con người tuy rất quan trọng nhưng điều đó không có nghĩa là vô tận và không bị hạn chế. Nguyên do của vấn đề là ở chỗ, lợi ích của cá nhân, dù có được tôn trọng mấy thì vẫn phải phục tùng lợi ích của tập thể, của cộng đồng, của xã hội. Vì vậy quyền dân sự ở nước ta cũng có thể bị hạn chế. Tuy nhiên sự hạn chế quyền dân sự nói riêng và các quyền tự do khác của cá nhân, pháp nhân phải được thực hiện theo những nguyên tắc chặt chẽ. Các nguyên tắc đó là:

Thứ nhất, việc giới hạn quyền dân sự phải được quy định trong pháp luật quốc gia. Yêu cầu này nhằm để tránh sự tùy tiện trong việc giới hạn quyền của các cơ quan có thẩm quyền, đặc biệt với cơ quan hành chính vì các cơ quan này vừa là chủ thể bảo vệ quyền, vừa là chủ thể có khả năng xâm phạm quyền lớn nhất. Đối với Tòa án, thì việc giới hạn quyền dân sự được bảo đảm thực hiện bằng chính quy trình tố tụng do Nhà nước quy định và buộc Tòa án phải tuân thủ.

Thứ hai, những giới hạn đặt ra là vừa đủ, phù hợp mà không thể quá đà đến mức triệt tiêu quyền dân sự. Yêu cầu này nhằm bảo đảm những giới hạn đặt ra không làm tổn hại đến khả năng của các cá nhân có liên quan trong việc hưởng thụ các quyền đó. Do sự phức tạp của đời sống dân sự nên việc đánh giá một quyền có thể bị giới hạn hay không là một công việc khó khăn, nên nó cần thiết phải được đặt trong những bối cảnh cụ thể.

Thứ ba, việc giới hạn quyền phải được coi là việc không thể không làm, không thể tránh khỏi nhằm mục đích duy nhất là để thúc đẩy phúc lợi chung của cộng đồng. Do đó, việc giới hạn chỉ nên đặt ra để: bảo vệ an ninh quốc gia, bảo vệ quyền lợi của những chủ thể khác, bảo vệ sự an toàn của cộng đồng, bảo vệ sức khỏe hoặc đạo đức của cộng đồng.

3. Quyền con người về dân sự và chính trị. 

Các quyền dân sự, chính trị (QDSCT) là một bộ phận cơ bản, thiết yếu, có vị trí đặc biệt quan trọng trong tổng thể quyền con người. Quyền chính trị là quyền liên quan đến những giá trị mà mỗi người được hưởng, điển hình như: quyền tự do lập hội, quyền hội họp, quyền bầu cử, ứng cử, quyền tiếp cận thông tin, quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, quyền tự do ngôn luận… Để thực hiện các quyền này, thông thường mỗi cá nhân phải cùng tham gia với những người khác.

Ngày nay, nội hàm khái niệm “quyền chính trị” được mở rộng hơn, bao gồm cả việc tham gia cùng Nhà nước quyết định các vấn đề chính trị trọng đại của đất nước, như ban hành các chính sách có liên quan tới quyền của người dân; quyết định về thể chế chính trị, hình thức chính phủ, sửa đổi Hiến pháp…1. So với việc thực hiện các quyền dân sự (QDS), mức độ thực hiện các quyền chính trị bao giờ cũng kèm theo những giới hạn nhất định, điều này xuất phát từ lý do bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự công cộng, sức khỏe, đạo đức xã hội hay bảo đảm quyền và tự do của người khác.

Trong Tuyên ngôn toàn thế giới về quyền con người năm 1948, các QDS, chính trị được quy định từ Điều 2 – 21; trong Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR) năm 1966, nhóm quyền này được quy định từ Điều 6 – 27.

Các quyền dân sự là những quyền cá nhân, gắn chặt với nhân thân của mỗi người, chỉ cá nhân mới có thể sử dụng độc lập và không thể chuyển giao cho người khác 2, bao gồm các quyền cơ bản sau: (1) Quyền sống; (2) Quyền tự do đi lại và tự do cư trú; (3) Quyền không bị bắt giữ làm nô lệ; (4) Quyền tự do và an ninh cá nhân; (5) Quyền được xét xử công bằng; (6) Quyền không bị tra tấn, sử dụng các hình thức phạt hay đối xử một cách tàn nhẫn, vô nhân đạo hoặc hạ nhục; (7) Quyền kết hôn; (8) Quyền ly hôn; (9) Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo; (10) Quyền được xét xử công bằng.

Trên thực tế, việc phân chia các quyền thành nhóm quyền dân sự  hay chính trị cũng mang tính tương đối. Một số quyền vừa có thể xem là quyền chính trị lại vừa có thể xếp vào nhóm quyền chính trị. Việc bảo đảm các quyền này không đòi hỏi phải tiêu tốn nhiều nguồn lực vật chất, mà cơ bản là phụ thuộc vào ý chí chính trị , bất cứ quốc gia nào, giàu hay nghèo, đều có thể tiến hành được. Hiện nay, việc bảo đảm các quyền dân sự chính trị luôn trở thành mối quan tâm chung của toàn nhân loại và trở thành những giá trị cơ bản mà mỗi nhà nước hướng tới nhằm thu hút đông đảo công dân tham gia sâu vào đời sống chính trị, góp phần thúc đẩy dân chủ, tiến bộ và công bằng xã hội.

Bảo đảm QDSCT có thể hiểu là việc các chủ thể (nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội, xã hội – nghề nghiệp, hiệp hội quần chúng, các doanh nghiệp, gia đình, cá nhân) tạo ra các tiền đề, điều kiện cần thiết để công dân (hoặc mọi người) thực hiện các QDSCT đã được pháp luật ghi nhận trên thực tế.

Các điều kiện, tiền đề ở đây chính là điều kiện, tiền đề về chính trị, kinh tế, văn hóa – xã hội, pháp luật… Các điều kiện này không chỉ phụ thuộc vào ý chí chủ quan của mỗi con người mà còn phụ thuộc vào các yếu tố khách quan cùng với những phương tiện, phương thức quan trọng do nhà nước và xã hội tạo ra. Theo đó, bảo đảm QDSCT bao hàm từ việc tiến hành xây dựng, ban hành chính sách, pháp luật của nhà nước đến cả việc thực hiện chính sách, pháp luật đó trên thực tế. Việc bảo đảm tốt quyền con người nói chung, các QDSCT nói riêng, sẽ giúp giảm thiểu, ngăn ngừa những mâu thuẫn trong xã hội; đồng thời, củng cố tình đoàn kết, phát huy dân chủ và thúc đẩy sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia.

4. Các đặc trưng cơ bản của quyền con người. 

Quyền con người có các đặc trưng cơ bản là tính phổ biến, tính không thể chuyển nhượng, tính không thể phân chia và tính liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau:

+ Tính phổ biến của quyền con người (universal rights)

Tính phổ biến thể hiện ở chỗ quyền con người là những quyền thiên bẩm, vốn có của con người và được thừa nhận cho tất cả mọi người trên trái đất, không phân biệt chủng tộc, tôn giáo, giới tính, quốc tịch, địa vị xã hội, giới tính.

+ Tính không thể chuyển nhượng (inalienable rights)

Các quyền con người được quan niệm là các quyền tự nhiên, thiêng liêng và bất khả xâm phạm như quyền sống, quyền tự do và mưu cầu hạnh phúc. Các quyền này gắn liền với cá nhân mỗi một con người và không thể chuyển nhượng cho bất kỳ người nào khác.

+ Tính không thể phân chia (indivisible rights)

Các quyền con người gắn kết chặt chẽ với nhau, tương hỗ lẫn nhau, việc tách biệt, tước bỏ hay hạn chế bất kỳ quyền nào đều tác động tiêu cực đến giá trị nhân phẩm và sự phát triển của con người.

+ Tính liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau (interrelated, interdependent rights)

Các quyền con người dù là các quyền dân sự, chính trị hay các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa cũng đều có mối liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau. Chẳng hạn quyền tiếp cận thông tin, quyền học tập là tiền đề để con người có thể có điều kiện thực hiện các quyền khác, không có quyền sống thì sẽ không có quyền nào cả. Quyền có việc làm cũng là tiền đề để thực hiện các quyền khác như quyền học tập, quyền có nhà ở, quyền có điều kiện sống xứng đáng, quyền sở hữu tư nhân…

Trên đây là nội dung bài viết của Zluat về “ Quyền con người trong lĩnh vực dân sự”. Bài viết trên là những thông tin cần thiết mà quý độc giả có thể áp dụng vào đời sống thực tiễn. Trong thời gian tham khảo nếu có những vướng mắc hay thông tin nào cần chia sẻ hãy chủ động liên hệ và trao đổi cùng luật sư để được hỗ trợ đưa ra phương án giải quyết cho những vướng mắc pháp lý mà khách hàng đang mắc phải. 

 

✅ Dịch vụ thành lập công ty	⭕ Zluat cung cấp dịch vụ thành lập công ty/ thành lập doanh nghiệp trọn vẹn chuyên nghiệp đến quý khách hàng toàn quốc
✅ Đăng ký giấy phép kinh doanh	⭐ Thủ tục bắt buộc phải thực hiện để cá nhân, tổ chức được phép tiến hành hoạt động kinh doanh của mình
✅ Dịch vụ ly hôn	⭕ Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn ly hôn, chúng tôi tin tưởng rằng có thể hỗ trợ và giúp đỡ bạn
✅ Dịch vụ kế toán	⭐ Với trình độ chuyên môn rất cao về kế toán và thuế sẽ đảm bảo thực hiện báo cáo đúng quy định pháp luật
✅ Dịch vụ kiểm toán	⭕ Đảm bảo cung cấp chất lượng dịch vụ tốt và đưa ra những giải pháp cho doanh nghiệp để tối ưu hoạt động sản xuất kinh doanh hay các hoạt động khác
✅ Dịch vụ làm hộ chiếu	⭕ Giúp bạn rút ngắn thời gian nhận hộ chiếu, hỗ trợ khách hàng các dịch vụ liên quan và cam kết bảo mật thông tin