Số liệu thống kê tội cướp tài sản.

Trên cơ sở phân tích khái niệm, dấu hiệu pháp lý của tội cướp tài sản và tình hình tội cướp tài sản trên địa bàn TP.HCM từ năm 2005 đến nay, nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp tài sản trong thời gian và địa bàn nói trên, cùng với kết quả dự báo tình hình tội cướp tài sản trên địa bàn TP.HCM, luận án đưa ra các biện pháp phòng ngừa tình hình tội phạm này trên địa bàn TP.HCM.

1. Khái niệm tội cướp tài sản

Tội cướp tài sản là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác do người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý làm cho người có tài sản lâm vào tình trạng không thể chống cự nhằm chiếm đoạt tài sản của họ.

2. Số liệu thống kê tại Thành phố Hồ Chí Minh 

Tội cướp tài sản không những xâm phạm đến quyền sở hữu về tài sản mà còn xâm phạm đến tính mạng, sức khoẻ của con người. Ngoài ra, tội này còn gây ra hậu quả làm cho gia đình và người thân của nạn nhân phải gánh chịu những mất mát to lớn cả về vật chất lẫn tinh thần, làm cho quần chúng nhân dân hoang mang lo lắng về sự bình yên của cuộc sống.

TP.HCM là một trung tâm lớn của cả nước về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, là đầu mối giao lưu với các nước trong khu vực và trên thế giới. Trong những năm qua, trên địa bàn TP.HCM, tình hình tội cướp tài sản diễn biến phức tạp có chiều hướng gia tăng, gây bức xúc lớn trong xã hội. Theo số liệu thống kê của TAND các cấp ở TP.HCM, trong 10 năm từ 2005 đến 2014, TAND các cấp của TP.HCM xét xử sơ thẩm 2127 vụ án cướp tài sản/ 4452 bị cáo. Số vụ án cướp tài sản đã xét xử sơ thẩm trong từng năm (từ 2005 đến 2014) có diễn biến tăng, giảm thất thường. Tuy nhiên, trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2014, số vụ xét xử sơ thẩm về tội cướp tài sản và số bị cáo về tội này đều tăng so với giai đoạn từ năm 2005 đến năm 2009. Cụ thể là đã tăng 179 vụ, 480 bị cáo. Như vậy, trung bình mỗi năm trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2014 đã xét xử sơ thẩm về tội cướp tài sản tăng 36 vụ, 96 bị cáo so với giai đoạn từ năm 2005 đến năm 2009.

Hàng năm, số vụ cướp tài sản xảy ra trên địa bàn TP.HCM luôn cao nhất trong số các tỉnh, thành phố trong cả nước, chiếm tỉ lệ 16,29% tổng số vụ cướp tài sản xảy ra trong cả nước. Hệ số tình hình tội cướp tài sản trung bình ở TP.HCM là 6,22 bị cáo/100.000 dân,cao hơn nhiều so với hệ số tình hình tội cướp tài sản trên toàn quốc là 3,07 bị cáo/100.000 dân. Số vụ cướp tài sản có sử dụng vũ khí, hung khí chiếm tỉ lệ cao (93,34% các vụ cướp tài sản), trong đó nhiều vụ đối tượng sử dụng vũ khí nguy hiểm như súng, lựu đạn để cướp tài sản. Số vụ cướp tài sản do các băng nhóm tội phạm thực hiện cũng có chiều hướng gia tăng (chiếm 56,4% các vụ cướp tài sản). Thời gian gần đây, tội cướp tài sản được thực hiện ngày càng manh động, táo bạo, ngang nhiên giữa ban ngày, ở giữa nơi đông người, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Nhiều đối tượng thực hiện hành vi phạm tội rất tàn ác. Họ không đe doạ dùng vũ lực ngay tức khắc đối với nạn nhân mà chủ động dùng vũ lực tấn công, xâm phạm đến tính mạng, sức khoẻ của nạn nhân rồi mới chiếm đoạt tài sản của họ. Bên cạnh đó, một số đối tượng phạm tội cướp tài sản thường mang vũ khí trong người, khi bị truy bắt, họ sẵn sàng chống trả gây thương vong cho lực lượng chức năng và quần chúng nhân dân.

Đồng thời trong lĩnh vực điều tra, khám phá loại tội phạm này còn có những khó khăn, hạn chế như: tiến trình điều tra chậm, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra; kết quả điều tra khám phá các vụ án cướp tài sản ở thành phố Hồ Chí Minh chưa cao, mới chỉ đạt tỉ lệ 69% số các vụ án cướp tài sản xảy ra.

Như vậy, công tác phòng, chống tội cướp tài sản ở TP.HCM, đã và đang được dựa trên các kết quả nghiên cứu của tội phạm học, khoa học luật hình sự, khoa học điều tra tội phạm… song vẫn chưa đạt hiệu quả mong muốn do nhiều nguyên nhân, trong đó có việc phân tích, đánh giá tình hình tội cướp tài sản ở địa bàn này chưa thật đầy đủ và chính xác; xác định chưa đúng đắn, chưa đầy đủ các nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội phạm này trên địa bàn TP.HCM, do vậy chưa xây dựng được các biện pháp phòng, chống tội phạm này có hiệu quả cao. Vì vậy, để phòng, chống có hiệu quả tình hình tội cướp tài sản trên địa bàn TP.HCM đòi hỏi phải làm sáng tỏ những nguyên nhân và điều kiện vốn bị quyết định bởi cả tính “địa lý học” của tình hình tội phạm này. Nói cách khác, nghiên cứu một cách sâu rộng các vấn đề liên quan đến khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội cướp tài sản, các thông số của tình hình tội này cũng như các nguyên nhân và điều kiện của nó gắn với địa bàn TP.HCM, từ đó đưa ra được các biện pháp phù hợp, có hiệu quả để phòng, chống tội cướp tài sản trên địa bàn TP.HCM là rất cần thiết. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài: “Đấu tranh phòng, chống tội cướp tài sản trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” là có tính cấp thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn.

3. Kinh nghiệm giải quyết thực tiễn

Trong những năm qua, tình hình tội phạm trên địa bàn thành phố diễn biến rất phức tạp, đặc biệt là tội cướp tài sản. Trên địa bàn TP.HCM tình hình hoạt động của tội cướp tài sản diễn ra rất nghiêm trọng làm cho quần chúng hoang mang lo sợ, không yên tâm trong lao động, sản xuất, kinh doanh.

Tác giả đã nghiên cứu và đưa ra dự báo: Tình hình tội cướp tài sản ở TP.HCM trong thời gian tới vẫn còn diễn biến phức tạp. Số vụ phạm tội cướp tài sản sẽ gia tăng về số lượng đồng thời tính chất và mức độ nguy hiểm ngày càng cao. Thủ đoạn gây án sẽ ngày càng tinh vi, tàn bạo, liều lĩnh, trắng trợn hơn; xu hướng người phạm tội sử dụng vũ khí nóng để gây án ngày càng cao. Người phạm tội cướp tài sản đa số có trình độ văn hóa thấp, trong độ tuổi từ 18 đến 30, nghiện ma túy, là đối tượng tái phạm, tái phạm nguy hiểm.

Trên cơ sở nghiên cứu một cách khoa học thực trạng, diễn biến, cơ cấu, nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp tài sản ở địa bàn TP.HCM cũng như dự báo về tình hình tội phạm này trong thời gian tới, tác giả đã đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả phòng chống tội cướp tài sản trên địa bàn TP.HCM trong đó tập trung vào các biện pháp sau:

Các biện pháp loại trừ tội cướp tài sản bao gồm: các biện pháp về kinh tế – xã hội; các biện pháp về văn hóa, giáo dục; các biện pháp về quản lý; các biện pháp pháp lý; các biện pháp tổ chức.

Các biện pháp ngăn chặn tội cướp tài sản bao gồm: các biện pháp ngăn chặn không cho tội phạm xảy ra; các biện pháp ngăn chặn không cho tội phạm thực hiện đến cùng; các biện pháp ngăn chặn không cho tái phạm.

4. Kết luận về số liệu thống kê tội cướp tài sản

Tội cướp tài sản không những xâm phạm đến quyền sở hữu về tài sản mà còn xâm phạm đến tính mạng, sức khoẻ của con người. Ngoài ra, tội này còn gây ra hậu quả làm cho gia đình và người thân của nạn nhân phải gánh chịu những mất mát to lớn cả về vật chất lẫn tinh thần, làm cho quần chúng nhân dân hoang mang lo lắng về sự bình yên của cuộc sống. Trong những năm qua, trên địa bàn HCM, tình hình tội cướp tài sản diễn biến phức tạp có chiều hướng gia tăng gây bức xúc lớn trong xã hội. Mặc dù các cấp, các ngành, đặc biệt là các cơ quan chuyên trách của TP.HCM đã có nhiều cố gắng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm này nhưng do nhiều nguyên nhân khác nhau nên tội phạm này vẫn có chiều hướng gia tăng với tính chất, mức độ ngày càng phức tạp, nguy hiểm. Điều này đã gây ra hậu quả tác hại hết sức nghiêm trọng đến tình hình ANTT, gây hoang mang, lo lắng, ảnh hưởng xấu đến đời sống của người dân, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của TP.HCM.

Đã có một số công trình nghiên cứu về công tác đấu tranh phòng, chống tội cướp tài sản dưới góc độ tội phạm học, luật hình sự, điều tra hình sự… nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ, chuyên sâu về công tác đấu tranh phòng, chống tội cướp tài sản trên địa bàn TP.HCM dưới góc độ tội phạm học. Vì vậy, đi sâu nghiên cứu tình hình tội cướp tài sản, nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội phạm này ở địa bàn TP.HCM, từ đó đề ra hệ thống các biện pháp đấu tranh phòng, chống có hiệu quả với tội cướp tài sản ở địa bàn TP.HCM là điều kiện quan trọng đảm bảo ANTT, góp phần ổn định và phát triển đời sống kinh tế – xã hội của TP.HCM.

Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, tác giả đã đưa ra khái niệm tội cướp tài sản, các dấu hiệu pháp lý hình sự của tội phạm này, qua đó phân tích thực trạng, diễn biến, cơ cấu và tính chất của tình hình tội cướp tài sản trên địa bàn TP.HCM từ năm 2010 đến năm 2014.

Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp tài sản ở HCM thời gian qua chủ yếu là: Do những hạn chế trong giáo dục của môi trường gia đình, nhà trường, những hiện tượng tiêu cực trong xã hội; ý thức cảnh giác, tự bảo vệ tài sản của một bộ phận nhân dân còn kém; sự lệch chuẩn về đạo đức của một bộ phận quần chúng nhân dân, nhất là của một bộ phận thanh, thiếu niên; tình trạng thất nghiệp, nghiện ma túy còn phổ biến; tình trạng di dân tự do từ các tỉnh, thành phố khác đến TP.HCM để làm ăn, sinh sống với số lượng lớn và có chiều hướng gia tăng; sự yếu kém của chủ thể quản lý, nhất là quản lý cư trú, quản lý địa bàn, quản lý các ngành nghề kinh doanh dịch vụ, quản lý cai nghiện; công tác đấu tranh phòng, chống tội cướp tài sản của các cơ quan chức năng, nhất là của lực lượng Công an TP.HCM còn nhiều hạn chế, yếu kém; một số quy định của pháp luật liên quan đến phòng, chống tội cướp tài sản chưa hoàn thiện.
Tình hình tội cướp tài sản ở TP.HCM, trong thời gian tới, sẽ còn diễn biến phức tạp, tăng về số vụ và nguy hiểm hơn về tính chất mức độ, gây ra hậu quả to lớn về tính mạng, sức khỏe, tài sản và tinh thần của người dân, ảnh hưởng xấu đến ANTT và sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của Thành phố. Vì vậy, việc nghiên cứu đề ra các biện pháp phù hợp để đấu tranh có hiệu quả với tội cướp tài sản ở TP.HCM là rất cấp thiết. Trên cơ sở đó, tác giả luận án đã đưa ra một số biện pháp phòng, chống tội cướp tài sản trên địa bàn TP.HCM, trong đó tập trung vào các biện pháp sau:

• Các biện pháp loại trừ tội cướp tài sản bao gồm: các biện pháp về kinh tế – xã hội; các biện pháp về văn hóa, giáo dục; các biện pháp về quản lý; các biện pháp pháp lý; các biện pháp tổ chức.
• Các biện pháp ngăn chặn tội cướp tài sản bao gồm:

+ Các biện pháp ngăn chặn không cho tội cướp tài sản xảy ra: kiểm soát những người nghiện ma túy, người sau cai nghiện; phát huy vai trò của nhân dân và các cơ quan, tổ chức trong phòng ngừa tội cướp tài sản; biện pháp về quản lý cư trú, quản lý địa bàn; nâng cao hiệu quả các mặt công tác nghiệp vụ trinh sát của lực lượng CSĐT tội phạm về TTXH trong ngăn chặn tội cướp tài sản.

+ Các biện pháp ngăn chặn không cho tội cướp tài sản thực hiện đến cùng: bố trí lực lượng thường xuyên tuần tra, canh gác, phục kích, chốt chặn ở những tuyến, những địa bàn trọng điểm về tội cướp tài sản; phát huy vai trò của quần chúng nhân dân để ngăn chặn không cho tội phạm được thực hiện đến cùng.

+ Các biện pháp ngăn chặn không cho tái phạm: nâng cao chất lượng công tác quản lý, giáo dục và cải tạo phạm nhân; chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức và gia đình của người chấp hành xong án phạt tù quan tâm giúp đỡ tạo điều kiện cho họ tái hòa nhập cộng đồng.